Parafia Świętej Jadwigi Śląskiej w Starym Strączu

Pierwsza informacja o drewnianym kościele pojawiła się w dokumentach już w 1366 r. W późniejszych latach właściciel wsi Balthasar von Rechenberg polecił swojemu nadwornemu duszpasterzowi, Kasparowi Ritschius, stworzenie trwałej, murowanej świątyni. W 1602 roku rozpoczęto budowę kościoła w stylu renesansowym. Pierwotnie był to zbór ewangelicki dla protestantów z Alt Strunz, Merzdorf i Salisch (dawne niemieckie wioski wchodzące w skład Starego Strącza). Po wojnie trzydziestoletniej (1618-48) pomiędzy protestantami a katolikami, zwycięska kontrreformacja dotarła również do tutejszych stron i 16 stycznia 1654 roku świątynia została przekazana katolikom. Taką funkcję pełni do dziś.

Kościół wybudowano na niewielkim wzgórzu w środkowej części wsi. Świątynia była orientowana zgodnie z założeniami budowli sakralnych ”wschód-zachód”. Ołtarz usytuowany został na wschodniej ścianie kościoła, aby wierni modląc się zwróceni byli w kierunku wschodzącego prawdziwego Światła (”Traktat o modlitwie” Orygenesa). Budowla ma charakter architektury renesansu. Do budowy użyto kamienia polnego i cegły, połączonych zaprawą wapienną.

Świątynia ma charakter salowy z wieżą od zachodu i ryzalitem od południa. W przyziemiu ryzalitu znajduje się kruchta i zakrystia, a na piętrze loża kolatorska. Wysoki dwuspadowy dach pokrywa nawę i ryzalit, natomiast wieżę dach czterospadowy. Okna umieszczone są w szerokich ościeżach z glifami (ukośne uformowania od strony wewnętrznej w celu lepszego oświetlenia wnętrza) i zamknięte pełnym łukiem. Na południowej ścianie wieży znajduje się ślad po zegarze słonecznym usuniętym w połowie XX wieku.

Świątynia ma długość 18 m, szerokość oraz wysokość po 9,5 m, a wysokość wieży wynosi 25 m.

Wnętrze kościoła jest jednonawowe czteroprzęsłowe bez wyodrębnionego prezbiterium. Sklepienie jest kolebkowe z lunetami, a podniebienie pokrywają żebra w sieciowym układzie. Loża kolatorska jest otwarta do wnętrza kościoła dwoma arkadami. Zakrystia i kruchta posiadają sklepienia krzyżowe. Nad zachodnim wejściem do kościoła umieszczona jest drewniana, muzyczna empora (chór), wsparta na dwóch drewnianych słupach. W ościeżach wewnętrznych drzwi zachodnich wmurowano dwa piaskowcowe epitafia. Poświęcone są zmarłym dzieciom fundatorów kościoła: Wolfgangowi (zm.7 X 1584 w 6 miesiącu życia) i Annie von Rechenberg (zm. 9 II 1586 w wieku 5 lat). Dominującą cechą salowego wnętrza świątyni był na początku ołtarz wraz z chrzcielnicą i amboną.

Z przekazów historycznych wiadomo, iż znajdowała się tu drewniana nastawa ołtarzowa, polichromowana i rzeźbiona. Część dolna przedstawiała scenę zgromadzenia Pańskiego, a górna ukrzyżowanego Chrystusa oraz Marię i ucznia Jana. Niestety nie znane są losy owej nastawy.

Obecna nastawa została wykonana z drewna lipowego po II wojnie światowej w Poznaniu i poświęcona 28 lipca 1963 roku przez biskupa Pawła Latuska. W centralnej części umieszczona jest drewniana figura patronki parafii św. Jadwigi Śląskiej, ofiarowana tuż po wojnie przez księdza proboszcza z Kotli – Władysława Łętowskiego. Nastawę zdobią pozłacane grona winorośli. Całość wieńczy Chrystus Ukrzyżowany.

Zabytkowa drewniana ambona została przeniesiona ze ściany południowej na północną i pozbawiona baldachimu jeszcze przed wojną. Na parapecie i balustradzie schodów ambony umieszczone są drewniane figury apostołów. Dwie rzeźby z zewnętrznej ściany ambony zostały skradzione podczas włamania do kościoła w 2005 roku.

Na północnej ścianie kościoła znajduje się obraz Matki Boskiej ”Immaculata”. Przedstawia on młodą Maryję bez dzieciątka, w sukni i błękitnym płaszczu, na tle nieba, stojącą na półksiężycu lub kuli ziemskiej oplecionej wężem, otoczoną świetlistą mandorlą i gwiaździstą koroną.


Pomiędzy amboną a obrazem na ścianie znajduje się manierystyczne epitafium Ursuli ur. Niebelschutz (zm.8 X 1610 matki fundatorki kościoła). Wykonane jest z piaskowca, zwieńczone szczytem i ujęte uszakami, dwukondygnacyjne. W dolnej części umieszczony medalion z fundacyjną inskrypcją. W połowie XX w. w środkowej części zawieszony został obraz ”Serce Pana Jezusa” a pod nim napis ”Najświętsze Serce Boże módl się za nami”.


Na ścianie północnej, obok wejścia do zakrystii znajduje się ołtarz boczny z obrazem św. Józefa (XVIII w.), przed którym obecnie umiejscowione zostały na podwyższeniu sedilia.


W zakrystii na ścianie północnej znajduje się jeszcze jedno barokowe epitafium. Wykonane z piaskowca jest poświęcone Erasmusowi baronowi von Gluck (zm.1731) oraz jego żonie Annie Barbarze ur. von Rechenberg (zm.1704). Również w zakrystii znajduje się barokowy konfesjonał zdobiony dwoma scenami z Ewangelii św. Łukasza: ”Nawrócona Jawnogrzesznica” oraz ”Faryzeusz i celnik”.


W kościele na ścianie wschodniej, po dwóch stronach ołtarza w oknach zamontowane są kolorowe witraże z wizerunkiem św. Franciszka (strona północna) i św. Jadwigi Królowej (strona południowa).


W przedsionku wejścia zachodniego od kilku lat znajduje się ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, przed którym od 7 grudnia 2018 roku stoi świecznik wotywny.


Na dzwonach umieszczonych na wieży wyryta jest data 1613 i napisy Balthazar von Rechenberg i Katharina von Kanitz, upamiętniający inicjatorów i fundatorów kościoła.

Kościół parafialny został po II wojnie światowej poświęcony przez abpa Bolesława Kominka 15 sierpnia 1968 roku.